Yüksek tansiyon (Hipertansiyon) en yaygın hastalıklardan biri ve neredeyse her üç kişiden birinde ortaya çıkıyor. Teşhis ve tedavisi basit ve ucuz olmasına rağmen, beş hastadan dördünün yeterli tedavi almadığı görülüyor. Hastaların yarısının tansiyonu olduğundan haberleri bile yok, bir o kadarında da tansiyon istenilen seviyelere inmiyor.
Tedavisi çok kolaylıkla mümkün olan yüksek tansiyon inme, kalp krizi ve kalp yetmezliğine sebep olurken, çoğu hasta için öncesinde hiç tansiyon belirtileri olmaması nedeniyle "sessiz katil" olarak adlandırılır. Hipertansiyon genetik ve hasta yaşı ile ilgili olabilse de, ana sebepler fazla tuz, aşırı kilo ve obezite, alkol tüketimi, tütün kullanımı ve fiziksel hareketsizliktir.
Geçtiğimiz yıl içindeki bu konudaki yeniliklere ve bildiklerimizin tekrarına bir bakalım.
İlaçlar: Tansiyon tedavisinde en sık kullanılan ilaçların birbirlerine üstünlüğü yok. Faydaları benzer.
Kalp Krizini Önlemek için Antihipertansif ve Lipid Düşürücü Tedavi Çalışmasında (ALLHAT) ilk basamak tedavileri bir kalsiyum kanal blokeri, bir anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörü veya bir idrar söktürücü olan hastalara bakıldığında: Her üç tür tansiyon ilacının da kan basıncı kontrolünde ve tüm nedenlere bağlı ölümleri önlemede eşit derecede etkili olduğu görüldü. İlaçları en iyi, en kuvvetli veya en yeni diye ayırmamalı. Önemli olan yeterli dozda sürekli almak ve tansiyon kontrolünü düzenli yapmak.
Tuz: Düşük tuzlu diyete geçmek tansiyonu 6 birim düşürdü.
Yeni bir çalışmada, sadece bir hafta boyunca düşük tuzlu bir diyet uygulayan kişilerin, büyük (sistolik) kan basıncında yaklaşık 6 birimlik bir azalma görüldü. Bu etki tek bir tansiyon ilacının etkisi ile aynı ve daha da güzel olan sonucu görmek için aylarca beklemek zorunda olmamak. Düşük sodyumlu beslenmeye başlarsanız, bir hafta içinde kan basıncındaki olumlu sonuçları hızlı bir şekilde görebilirsiniz.
Aynı araştırmada birkaç ilginç bulgu daha ortaya çıktı. Tansiyon ne kadar yüksek ise etki o kadar fazlaydı, normal kişilerde de olumlu düşmeler olurken en büyük fayda şeker hastalarında görüldü.
Bizlerin günlük hayatımızda aşırı miktarlarda, her gün tavsiye edilenin 3,5 hatta 10 misli tuz tükettiğimizi de hatırlatalım. Günlük toplam miktar1 çay kaşığını aşmamalı.
Demans: Tansiyonu düşürmek demans riskini azaltıyor.
Kan basıncını düşürmeyi amaçlayan 4 yıllık bir araştırmaya dahil edilen hastaların bu süre zarfında toplam demans riskinin de önemli ölçüde azaldığı ortaya çıktı. Toplumlarda tansiyonun yaygın olarak iyi tedavisi küresel demans yükünü de azaltacaktır.
Nasıl ölçmeli: Tansiyonu bir de ayakta ölçmek yüksek tansiyonun ortaya çıkarılmasına, teşhisine katkı sağlıyor.
Ayakta tansiyon ölçümleri tek başına veya otururken yapılan ölçümlere eklendiğinde hipertansiyonun saptanmasına yardımcı oluyor. Ayakta ölçümler sayesinde %30 daha fazla doğru teşhis konulabiliyor.
Bir girişimsel tedavi şekli: Renal denervasyon tedavisi ABD’de de onay aldı.
FDA antihipertansif ilaçlara yetersiz yanıt veren veya yan etkiler nedeniyle kullanamayan kontrolsüz hipertansiyonu olan yetişkinler için kan basıncını düşürmede kullanılan ultrason tedavi yöntemini onayladı. Paradis renal denervasyon sistemi daha önce Avrupa’da onay almıştı ve ülkemizde de kullanılıyor.
Burun kanaması ve hipertansiyon: Bir ilişki var mı?
Burnumuz kanadığında hemen tansiyon ölçtürmemiz doğruymuş. İlgili çalışma, hipertansiyonu olan hastaların daha fazla sayıda acil servis ziyareti gerektiren ve daha ağır geçen burun kanaması atakları geçirdiğini doğruladı. Ciddi burun kanaması, daha önceden yüksek tansiyon öyküsü olmayan kişilerin %40’ında altta yatan hipertansiyonun belirtisi olabilir.
Kış etkisi: Soğuk havalar kan basıncı kontrolünü zorlaştırıyor.
Yeni bir çalışma, hipertansiyonu olan yetişkinlerin kış aylarında kan basıncını kontrol altında tutmakta zorlanabileceğini gösteriyor. Bazı hastalarda kış aylarında kan basıncını kontrol altında tutmak için ilaçlarda yeni ayarlamalar gerekebilir. Bu nedenle yüksek tansiyon hastalarının kış aylarında evde tansiyonlarını daha sık ve düzenli olarak izlemeleri önem kazanıyor. İlaveten kış aylarında hareketsiz kalmamaya ve kilo almamaya dikkat.
COVID-19 ilişkisi: Yüksek tansiyon yapabilir.
COVID-19 nedeniyle hastanede yatan hastaların %20’sinde ve evde geçirenlerin %10’unda kalıcı hipertansiyon gelişebiliyor. Bu oran gribe göre çok daha yüksek. COVID-19 geçirenlerin iyileştikten sonra da hipertansiyon açısından taranması ve takibi gerekebilir.
Hangi kol manşonu: Kan basıncı ölçümünde tek tansiyon aleti herkese uymaz.
JAMA’da yayınlanan araştırmaya göre, kişinin koluna uygun olmayan tansiyon aletleri yanlış ölçümler veriyor. Bu yüzden yanlış teşhis konarak gereksiz ilaç tedavileri başlanabiliyor veya almakta olduğu ilaçların miktarı arttırılıyor.
Orta-üst kol çevresi 32 cm'yi aşan kişiler, standart boyuttan daha büyük manşonlara ihtiyaç duyarlar, ancak çoğu durumda normal boyuttaki manşon herkeste kullanılır. Sonuç olarak daha büyük kolları olan hastalara, küçük bir manşon kullanırsanız tansiyon gerçeğinden yüksek çıkacaktır. Tersine, küçük kola büyük alet ile tansiyon bakıldığında da olduğunda düşük çıkacaktır. Her ikisi de yanlış teşhis demektir.
Üst kol çevresi 20-25 cm olan kişiler ise normal boyuttan da daha küçük bir manşon kullanmalıdır. Üst kolu 25-32 cm olanlarda normal boyutlu, 32-40 cm olanlarda büyük ve 40-55 cm ise ekstra büyük manşon kullanılmalıdır.
Alkol ve tansiyon: Azı karar yok. Her miktarda alkol tansiyonu yükseltiyor.
Günde sadece bir alkollü içecek, sağlıklı yetişkinlerde kan basıncını yükseltmek için yeterli ve bu durum alkol dozu ile de ilişkili. Ne kadar çok o kadar yükseliyor ve güvenli bir ölçüsü yok. Alkol tek başına tansiyon hastalığı sebebidir ve alkolü bırakarak tansiyondan kurtulmak mümkündür.
UZM.DR. METİN OKUCU
Comments